Xét riêng môn Bát Trạch, ta thấy các khái niệm chính
được đưa ra không kèm theo một định nghĩa nhất quán và do đó đã đưa đến những
quan niệm trái ngược về Tả, Hữu, Sơn, Hướng, Trạch mệnh…

   Sau khi căn cứ vào
biến quái và quan hệ sinh khắc để định Bát Trạch du niên, người ta căn cứ vào vị
trí các cung cát hung để quy ra Đông Tứ Trạch và Tây Tứ Trạch phối hợp với Đông
tứ mệnh và Tây tứ mệnh từ 8 Quái mệnh. Cách định danh Trạch không được quy định
chặt chẽ nên sách này theo Hướng, sách kia theo Sơn. Người học theo sách phối
hợp Trạch và Mệnh quái không biết thế nào là đúng.

   Với quan điểm Âm trạch có ảnh hưởng đến nhiều thế
hệ cháu con trong khi Dương trạch chẳng qua chỉ thích nghi với một chủ gia đình,
Khoa Phong Thủy Dương trạch hẳn chỉ là phần ngọn của trái núi băng mà thôi. Vì
người ta cho rằng khoa Âm Trạch dựa trên những đặc tính đảo chiều của Dương
Trạch, nên khó tin rằng Phong Thủy Âm Trạch có mức độ lý luận hoàn hảo hơn Phong
Thủy của Dương Trạch.

   Có lẽ Phong Thủy
– như nhiều người đã khẳng định – là một thuật quý tộc, ban đầu chỉ dành cho vua
chúa và giới thượng lưu sử dụng. Những tầng lớp này dùng Phong Thủy  để chọn đất
làm kinh đô, xây thành lũy, đền đài, cung điện và dinh thự. Những công trình này
bao giờ cũng có hình dáng có thể quy về hình vuông, có tỷ lệ diện tích xây dựng
trên chiều dài tường bao thuận lợi hơn cả. Những công trình này đặc biệt thích
hợp cho việc áp dụng các quan hệ Bát quái đơn thuần hoặc các quy tắc của thuật
Bát Trạch.

   Những tác giả sau này của
giới Phong Thủy Hồng Kông cũng nhận thấy những nhược điểm trong hệ thống lý
thuyết của Phong Thủy, nhất là của Bát Trạch nên họ cố gắng đưa ra những định
nghĩa cho các khái niệm chủ yếu của Phong Thủy nói chung và Bát Trạch nói riêng
như Eva Wong, Joey Yap… Sau tham khảo những tư liệu của họ. Ta cần nghiên cứu
suy luận, chỉnh lý.

Xuất sứ của Sơn
và Hướng

   Có tác giả đưa ra nhận định rằng, người xưa khi chọn
chỗ xây nhà thường dựa trên quan điểm ghế bành, tức là phải có Sơn để tựa lưng
và hai bên Tả Hữu che chắn cho an toàn. Chính vì ưu tiên làm nhà tựa lưng vào
gò, núi nên mới có từ Sơn chỉ lưng nhà, chứng tỏ những người lập ra môn Phong
Thủy vốn sinh sống ở vùng nhiều núi, như Nam Hồng Kông ngày nay. Quan điểm tìm
chỗ dựa lưng này cũng thể hiện trong thuật tác chiến, tự vệ. Như Hồ Dzếnh đã nói
đến trong tác phẩm của ông, cho đến giữa thế kỷ trước HK có hai loại người
chính, một loại làm lụng kiếm ăn còn loại kia chuyên đi ăn cướp. Nếu lập một gia
trang có ba mặt được thiên nhiên bảo vệ trừ mặt trước, chắc chắn việc phòng vệ
sẽ dễ dàng hơn cho người trong nhà. Như vậy, chắc chắn sẽ có những học giả hoặc
những người ứng dụng Phong Thủy xuất phát từ thực tế đi chọn đất làm nhà mà xem
Sơn quan trọng hơn Hướng.

   Nếu những dân tộc du mục trên thảo nguyên lập ra
môn Phong Thủy, chắc sẽ không có danh từ Sơn. Ta có thể tin
rằng họ sẽ xem Hướngquan trọng hơn vì phải bố trí cửa lều thích
hợp tránh ảnh hưởng gió mạnh. Nếu Phong Thủy là một học thuật ứng dụng được trên
toàn cầu, nó sẽ phải trút bỏ những giới hạn gây ra bởi ngôn ngữ như từ Sơn… hoặc
những ảnh hưởng mang tính thực dụng phụ thuộc vào địa phương, khu vực văn
hóa…

   Thực ra, để tránh những xung đột của hai cách định
danh hai dạng cư xá theo Hướng hoặc theo Sơn ta chỉ cần hiểu các khái niệm Đông
Tứ Gia, Tây Tứ Gia căn cứ vào hai nhóm chính phân bố các cung Cát, Hung của Nhà
ở và của Mệnh để phối hợp sao cho hợp lý là đủ.

   Điều quan trọng ở đây là phải xác định được Hướng
hậu (Sơn) hay Hướng tiền (Hướng), yếu tố nào
có tác dụng mạnh hơn đối với con người cư ngụ trong căn nhà hay căn hộ
đó.

Xác định Hướng

   Theo nhiều tác giả và hợp với
suy luận, Hướng hậu và Hướng tiền gọi chung là Hướng nhà phải
nằm trên một đường thẳng đi qua tâm nhà. Xác định được Hướng tiền sẽ biết Hướng
hậu.

   Xuất phát từ một căn nhà tiêu
chuẩn hình vuông, Hướng nhà sẽ đi qua điểm giữa cạnh trước và cạnh sau của
nhà.

   Ở đây lại nẩy ra một khái niệm
mới: Trước (và Sau), thế nào là Trước.

   Nếu
ta quan niệm một người ngồi mặt, ngực, bụng bao giờ cũng hướng về phía trước thì
một cái nhà chắc cũng không thể khác. Nếu Hướng chính là phía mắt ta nhìn tới
thì một căn nhà có chiều dài áp sát một minh đường rộng rãi như bãi đá bóng
chẳng hạn, ta cũng không thể theo “Thẩm thị Huyền Không học“ mà quyết định rằng
đó chính là mặt trước của nhà nếu như bờ tường nhà phía này không có cửa sổ hoặc
ít hơn hẳn so với các bờ tường phía khác. Đó là vì căn nhà ấy đang hướng về phía
khác thông qua những cặp mắt cửa sổ của nó. Một cửa ra vào có thể thường xuyên
đóng kín, nhưng các cửa sổ đưa ánh sáng, không khí vào nhà không mấy khi bị bịt
kín.

   Phong Thủy quan
tâm đến Khí, phía tường có nhiều cửa sổ có lẽ là phía tiếp nhận Khí chính của
căn nhà. Người ta nói nhiều về thuộc tính của Khí. Kinh nghiệm cũng ít nhiều
chứng minh là khi một vật nhọn (tập trung ác khí) chĩa thẳng vào cửa sổ nguy
hiểm với người trong nhà hơn là khi nó chĩa vào một bờ tường kín. Ngược lại, một
cái cửa ra vào trổ rất đúng cát hướng nhưng nhìn vào bờ tường hàng xóm ở cự ly
1,5 thước thì cái Cát ấy cũng bằng không.

   Các ngôi nhà, căn hộ trong thực tế có nhiều hình
nhiều dạng, có lẽ trực quan người làm Phong Thủy có kinh nghiệm sẽ nhận ra được
đâu là Hướng nhà thực sự. Cũng theo quan điểm đã trình bầy trên, Hướng
tiền sẽ có ảnh hưởng chính yếu.

Trạch là gì

  
Theo Tự điển Hán Việt của Đào Duy Anh từ Trạch có nhiều nghĩa trong đó có
một cách viết chữ Trạch mang nghĩa là nhà ở, mồ mả. Từ đó có các từ ghép như
trạch-khoán là khế ước bán nhà, trạch-ưu là nỗi buồn trong nhà. Danh từ đặc
trưng cho nhà ở chắc phải ra đời ít nhất là khi người ta thôi ở hang và biết cất
lều để cư trú. Do đó, nếu người Tàu không có từ nào thông dụng hơn từ
Trạch để chỉ nhà ở bình thường (TP không sành Hán tự ) thì chắc khó thể
chứng minh từ Trạch xuất xứ từ tiếng Việt cổ.

   Phong Thủy LạcViệt đưa ra khái
niệm Trạch – như anh Thiên Sứ đã giải thích – khái niệm này không thể lẫn lộn
với khái niệm Trạch trong từ Bát Trạch nói trên, vì khái niệm Bát Trạch này được
xác định dựa vào Hướng hậu (Sơn) hoặc Hướng tiền (Hướng) của một
ngôi nhà.

   Vì khái niệm Trạch
trong Phong Thủy Lạc Việt có tương quan với long mạch,
tức là mang yếu tố đường truyền dẫn Khí.Nên ta có thể có nhận xét
là:

Trạch của một căn nhà là phần nối tiếp của một chi
(nhánh) dẫn Khí xuất phát từ một nguồn Khí nhất định.

   Do Khí tồn tại trong Hình, có
những hình thể hiện Khí tụ, ngược lại những con đường là mạch khí vận hành định
hướng. Ngõ vào nhà xuất phát từ một con đường xa lộ chắc chắn không thu được Khí
tốt như khi xuất phát từ một khu vực tụ Khí. Với suy luận như vậy, Trạch sẽ là
một thứ Khí mạch từ xa tới đi qua cửa chính của ngôi nhà và ra khỏi cửa thoái
khí trở về với tự nhiên – như anh Thiên Sứ cho rằng:

   Thiết kế nhà nên tránh hiện tượng bế khí.
Nếu vậy Trạch sẽ là con đường thuận tiện nhất để Khí sau khi qua cửa vào
trong nhà tìm cửa Thoái khí mà ra ngoài.   Nếu nhận xét này là hợp lý
ta sẽ thấy nên bố trí nội thất sao cho Khí qua cửa chính đi vào trong nhà có thể
qua hết các khu vực sinh hoạt chính để trục hết tà khí đi rồi mới ra ngoài trời.
Nhận xét này ít nhất cũng hợp lý ở kinh nghiệm phong thủy, tránh không để cửa ra
vào cùng các cửa trong và cửa sổ tường hậu hay cửa hậu thông nhau trên một đường
thẳng là đường Khí đi ngắn nhất (Những tai hại xẩy ra không phải chỉ thuần túy
vì gió lồng).

   Trong một cuốn sách Phong
Thủy, tác giả tuy không nên khái niệm Trạch, nhưng nhấn mạnh việc phải bố trí
Khí khẩu sao cho Khí vào nhà không lưu thông với tốc độ quá cao không chỉ gây
gió lồng ảnh hưởng đến sức khoẻ mà còn gây các thiệt hại tài lộc khác. Tác giả
đề nghị nên bố trí để dòng khí lưu thông được dễ dàng lần lượt qua các khu vực
chính trong nhà. Một cuốn sách khác nhấn mạnh rằng , đối với một tòa nhà thì xét
Hướng tiền là quan trọng, nhưng trong nhà phải xét Khí khẩu theo Bát quái du
niên, vì phải chú ý đến đường khí lưu chuyển.

   Nhiều nhà tuy có
cửa chính, nhưng phần lớn thời gian trong ngày chỉ dùng cửa phụ. Như vậy Trạch
của họ chỉ mang tính lý thuyết. Khi xét cụ thể có lẽ phải xét Trạch của cửa phụ.
Cũng qua cách suy luận trên đây ta phải đi đến kết luận là dù Trạch được bố trí
tốt đẹp đến đâu, nhưng nếu nó không có nguồn Khí dồi dào nuôi cho thì cũng chỉ
là Trạch giả. Thí dụ một căn nhà nhà cao cửa lớn nhưng lối vào phải lách qua mấy
cái ngõ nhỏ xuyên qua sân nhà khác. Như vậy ý nghĩa của Trạch theo quan điểm
Phong Thủy Lạc Việt không thể tách rời Hình Lý Khí của mội
trường kiến trúc